งานเสวนาร่วมกระทรวงการต่างประเทศและธนาคารกสิกรไทย "ประสบการณ์การปฏิรูปเศรษฐกิจจีนและโอกาสที่ธุรกิจไทยไม่ควรพลาด" วันที่ 8 พฤษภาคม 2557 ณ โรงแรม Landmark

19 Jun 2014   Views 33303

ตอนที่ 1 พัฒนาการปฏิรูปเศรษฐกิจจีน โดย ศ. ดร. หวัง ต้าซู่ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยปักกิ่ง

1. ภูมิหลัง

ก่อนการปฏิรูป จีนเป็นประเทศปิดที่มีระบบเศรษฐกิจแบบวางแผน ซึ่งรัฐบาลส่งเสริมการต่อสู้ระหว่างชนชั้น (Class Struggle) และไม่มีกลไกตลาด (ตลาดการเงิน ตลาดแรงงาน ตลาดอสังหาริมทรัพย์)ส่งผลให้จีนเป็นประเทศที่ล้าหลังและยากจน

2. การปฏิรูปเปิดประเทศ

จีนเริ่มปฏิรูปเศรษฐกิจและเปิดประเทศในปี 2520 หลังจากการประชุมเต็มคณะครั้งที่ 3 ของคณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีนชุดที่ 11 โดยการปฏิรูปเปิดประเทศจีนแบ่งออกเป็น 3 ช่วง ได้แก่

1) ปี 2521– 2527 “ระบบเศรษฐกิจแบบวางแผนเป็นหลัก การควบคุมตลาดเป็นตัวเสริม”

1. รัฐบาลริเริ่มนำ household contract responsibility system ^[1] มาใช้ในภาคเกษตรกรรม ที่กระจายตัวอยู่ตามเขตชนบทในปี 2522 การนำระบบตลาดเข้ามาใช้ในชนบทส่งผลให้เริ่มมีเกิดวิสาหกิจระดับหมู่บ้านและ เมือง และเกษตรกรมีทางเลือกในการประกอบอาชีพมากขึ้น โดยไม่ต้องผูกติดกับที่ดิน ทำกินต่อไป
2. เปิดประเทศ (open door policy) จัดตั้งเขตเศรษฐกิจพิเศษ 4 แห่ง (เมืองเซินเจิ้น เมืองจูไห่ เมืองซ่านโถวของมณฑลกวางตุ้ง และเมืองเซี่ยเหมินของมณฑลฝูเจี้ยน) และส่งเสริมให้บริษัทจีนร่วมทุนกับต่างชาติในพื้นที่ดังกล่าวในปี 2522

2) ปี 2527 – 2535“รัฐควบคุมตลาด ตลาดชี้นำวิสาหกิจ”

1. เริ่มปฏิรูปรัฐวิสาหกิจโดยการริเริ่มนโยบาย“เปลี่ยนกำไรให้เป็นภาษี”ใน อดีตรัฐวิสาหกิจจะได้รับการจัดสรรงบประมาณจากรัฐโดยส่งมอบกำไรทั้งหมดให้แก่ รัฐด้วยเช่นกัน ภายหลังจากการปฏิรูป รัฐบาลจีนได้ยกเว้นการส่งมอบกำไรดังกล่าว และหันมาจัดเก็บภาษีเงินได้นิติบุคคลแทน โดยรัฐวิสาหกิจสามารถนำกำไรที่เหลือหลังจากเสียภาษีไปลงทุนต่อยอดได้ นอกจากนี้ยังได้นำ contract responsibility system ที่ประสบความสำเร็จในภาคเกษตรกรรมมาประยุกต์ใช้กับรัฐวิสาหกิจในภาค อุตสาหกรรมด้วย เพื่อช่วยเสริมสร้างแรงจูงใจในการพัฒนาผลิตภาพ (productivity) ของรัฐวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดใหญ่
2. อนุญาตให้จัดตั้งบริษัทเอกชนที่มีลูกจ้างไม่เกิน 8 คน และให้เกษตรกรสามารถเข้ามาทำงานในเขตเมือง

3) ปี 2535– ปัจจุบัน “การปฏิรูปอย่างรอบด้าน”

1. ในปี 2536 รัฐบาลได้อนุญาตการแลกเปลี่ยนเงินหยวนได้อย่างเสรีในการซื้อขายสินค้าและ บริการ (full current account convertibility) แต่ไม่สามารถแลกเปลี่ยนได้อย่างเสรีในการลงทุน จากนั้นจีนได้เข้าเป็นสมาชิกองค์การการค้าโลก (WTO) ในปี 2544
2. ส่งเสริมให้เกษตรกรเข้ามาทำงานในเขตเมือง
3. ปรับโครงสร้างรัฐวิสาหกิจขนาดกลางและใหญ่ และแปรรูปรัฐวิสาหกิจขนาดกลางและย่อม(privatization)ในปี 2540
4. รัฐบาลจีนให้ความสำคัญมากยิ่งขึ้นกับตลาดในฐานะกลไกในการจัดสรรทรัพยากร โดยเอกสารผลลัพธ์การประชุมพรรคคอมมิวนิสต์จีนในตอนต้นของการปฏิรูปช่วงที่ 3 ระบุให้ตลาดเป็นกลไกสำคัญ และต่อมา ในการประชุมเต็มคณะครั้งที่ 3 คณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีนชุดที่ 18 เมื่อปลายปี 2556 ได้เน้นย้ำว่าตลาดให้เป็นกลไกหลัก (decisive role)ในการจัดสรรทรัพยากร

3. การลดลงของบทบาทรัฐวิสาหกิจสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนผ่านจากระบบเศรษฐกิจแบบวางแผนสู่ระบบเศรษฐกิจแบบตลาด โดยสามารถสังเกตได้จาก

1. สัดส่วนของจำนวนรัฐวิสาหกิจต่อวิสาหกิจทั้งหมดลดลงอย่างต่อเนื่องจากร้อยละ 90 ก่อนการปฏิรูป เป็นร้อยละ 40 ในปี 2541 และ ต่ำกว่าร้อยละ 5 ในปัจจุบัน
2. สัดส่วนการจ้างงานในรัฐวิสาหกิจต่อการจ้างงานทั้งหมดลดลงอย่างรวดเร็วจากร้อยละ 60 ในปี 2541เหลือเพียงร้อยละ 20 ในปัจจุบัน
3. สัดส่วนการส่งออกโดยรัฐวิสาหกิจลดลงเหลือเพียงร้อยละ 20 อยู่ในระดับเดียวกับบริษัทเอกชนและบริษัทร่วมทุนกับต่างชาติ ในขณะที่บริษัทต่างชาติ (Wholly Foreign-owned company) มีสัดส่วนการส่งออกสูงที่สุดถึงร้อยละ 40 ในปัจจุบัน

อย่างไรก็ตาม ในปี 2555 ทรัพย์สิน (Asset) กว่าร้อยละ 50 ของของประเทศยังคงอยู่ในความครอบครองของรัฐวิสาหกิจ โดยลงลดเพียงเล็กน้อยจากร้อยละ 70 ในปี 2541 และ 1 ใน 3 ของมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจทั้งหมดก็ยังคงมาจากรัฐวิสาหกิจเช่นกัน

4. เหตุใดจีนจึงประสบความสำเร็จในการปฏิรูปเปิดประเทศ

1) ความได้เปรียบจากความล้าหลัง (the advantages of backwardness) ก่อนการปฏิรูป

2) ปฏิรูปเศรษฐกิจโดยไม่ต้องปฏิรูปการเมืองการปกครองแบบพรรคเดียวของพรรคคอมมิวนิสต์จีนช่วยให้จีนมีเสถียรภาพทางการเมือง

3) การดำเนินการปฏิรูปอย่างค่อยเป็นค่อยไป(Gradualism)

1. จีนดำเนินการปฏิรูปอย่างค่อยเป็นค่อยไป ซึ่งแตกต่างจากแนวคิดกระแสหลัก Shock therapy ของชาติตะวันตก
   โดยจีนเริ่มปฏิรูปภาคเกษตรกรรมก่อนภาคอุตสาหกรรม และปฏิรูปตลาดสินค้า ก่อนตลาดแรงงาน และตลาดการเงิน นอกจากนี้ จีนได้เปิดประเทศอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยจีนเริ่มเปิดให้ต่างชาติเข้ามาลงทุนในจีนเฉพาะในเขตเศรษฐกิจพิเศษ และต่อมาจึงเปิดให้ต่างชาติเข้าไปลงทุนในมณฑลเลียบชายฝั่งตะวันออก มณฑลตอนใน และมณฑลในภาคตะวันตกตามลำดับ
2. การปฏิรูปอย่างค่อยเป็นค่อยไป เริ่มจากการแก้ไขปัญหาง่ายไปยาก
   และดำเนินโครงการปฏิรูปที่ได้รับความนิยม (welcomed reform) และเป็น pareto improvement (การยกระดับความเป็นอยู่ของคนกลุ่มหนึ่งก่อนโดยไม่ทำให้กลุ่มอื่น ๆ เสียผลประโยชน์) เช่น การปฏิรูปภาคชนบทและภาคเกษตรกรรมเป็นลำดับแรก ได้ช่วยลดแรงเสียดทานจากกลุ่มต่อต้านการปฏิรูป และเมื่อการปฏิรูปในส่วนแรกประสบความสำเร็จ ได้ช่วยสร้างคะแนนนิยมให้กับรัฐบาลและนโยบายการปฏิรูปในรัฐบาลได้รับการสนับสนุนจากสาธารณชนเพิ่มมากขึ้น ทำให้รัฐบาลสามารถปฏิรูปเศรษฐกิจในภาคส่วนอื่น ๆ ที่มีความท้าทายมากกว่าได้ง่ายขึ้น

4) การปฏิรูปแบบรางคู่แม้จีนต้องการการปฏิรูปเพื่อเพิ่มบทบาทของตลาด

5. การพัฒนาเขตเมืองการปฏิรูปเปิดประเทศส่งผลให้รายได้ต่อหัวของจีนเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ควบคู่ไปกับการขยายตัวของเขตเมือง (urbanization rate) โดยในปี 2554 ประชากรกว่าร้อยละ 50.6 ของจีนอาศัยอยู่ในเขตเมือง

บรรยากาศงานเสวนา คลิก

---